漢語拚音與韋氏拚音

                                                 漢語拚音與韋氏拚音

在閱讀西方人寫的有關中國的著作或相關文獻與報導時，我們總會發現，他們對中國人名或地名的寫法，與我們現在通用的漢語拚音有區別。如果對這些寫法不懂，就不容易弄清楚這些人名和地名，有時甚至會張冠李戴，鬧出笑話來。

實際上，這種對中國人名和地名的拚法，叫做威妥瑪拚音或韋式拚音。韋氏拚音是由英國人威妥瑪(1818～1895)創造的。威妥瑪(Sir Thomas Francis Wade , 又譯作“偉德”), 1841年入華 , 他先在上海海關工作並負責對來自英國本土的海關人員進行漢語培訓，隨後進入英國駐華使館任中文秘書、參讚等職，1871年升任英國駐華公使。1883年退職回國。1888年任劍橋大學漢語教授。

威妥瑪在華任職期間，先後在1859年著《尋津錄》, 1867年撰寫了漢語教科書《語言自邇集》, 其中為方便外國人（主要是使用英語的人）學習和掌握漢語，由他根據北京讀音製訂的拉丁字母拚音方案給漢字注音。這個方案以後被普遍用來拚寫中國的人名、地名等，一般稱為威妥瑪拚音或“威妥瑪式(Wade System)” 。此後，英國駐華使館外交人員也是漢學家的翟理斯Herbert Allen Giles(1845－1935)在其《華英字典》(Chinese English Dictionary , 1892年上海初版，1912 年倫敦出版)中, 對威妥瑪的標音係統又略加改良 , 形成了“威妥瑪-翟理斯式”(Wade-Giles system) 。習慣叫作威妥瑪拚法，又稱威瑪式拚音，韋氏拚音，韋式拚法。威氏拚音誕生之後被廣泛地運用於郵政電信、海外圖書館中文藏書編目、外交護照之中文人名及地名的譯音等等。

1958 年2月11日 , 中國在全國人大批準頒布《中文拚音方案》後，威妥瑪拚音在大陸地區停止使用。但在中國大陸以外地區仍舊被廣泛使用。 台灣官方自2003年開始推行以 通用拚音為主的統一譯音政策、並開始建議（但非強製）中華民國公民在護照上的英文譯名方麵使用通用拚音之前，相關外交單位是以威妥瑪拚音作為譯名標準，也正因如此，大部分 台灣人士的姓名英譯，都是采用這套韋氏拚音係統所拚寫出來的。1979年起，聯合國決定采用《中文拚音方案》作為在各種拉丁字母文字中之中國人名、地名的拚寫標準；1981年8月，國際標準化組織通過決議，規定把《中文拚音方案》作為文獻工作中拚寫有關中國的名稱、詞語的國際標準。1997年美國國會圖書館采用漢語拚音方案。這標誌著韋氏拚音的式微，漢語拚音占據了主導地位。

盡管如此，在閱讀過去的那些與中國有關的外文書籍是，還是會碰到許多用韋式拚音拚寫的中文人名和地名。因此，了解韋式音標的拚法，實屬必要。

下麵是漢語拚音和韋式拚音的對照表。

漢語拚音與韋氏拚音（ 威妥瑪拚音 ）對照表

漢語拚音	韋氏拚音	漢語拚音	韋氏拚音	漢語拚音	韋氏拚音
a	a	chuang	chúang	fo	fo
ai	ai	chui	chúi	fou	fou
an	an	chun	chún	fu	fu
ang	ang	chuo	ch´o	ga	ka
ao	ao	ci	tzú (ts´û)	gai	kai
ba	pa	cong	tsúng	gan	kan
bai	pai	cou	tsóu	gang	kang
ban	pan	cu	tsú	gao	kao
bang	pang	cuan	tsúan	ge	kê, ko
bao	pao	cui	ts'ui	gei	kei
bei	pei	cun	tsún	gen	kên
ben	pên	cuo	tsó	geng	kêng
beng	pêng	da	ta	gong	kung
bi	pi	dai	tai	gou	kou
bian	pien	dan	tan	gu	ku
biao	piao	dang	tang	gua	kua
bie	pieh	dao	tao	guai	kuai
bin	pin	de	tê	guan	kuan
bing	ping	deng	têng	guang	kuang
bo	po	di	ti	gui	kui
bu	pu	dian	tien	gun	kun
ca	tsá	diao	tiao	guo	kuo
cai	tsái	die	tieh	ha	ha
can	tsán	ding	ting	hai	hai
cang	tsáng	diu	tiu	han	han
cao	tsáo	dong	tung	hang	hang
ce	ts´ê	dou	tou	hao	hao
cen	ts´ên	du	tu	he	hê, ho
ceng	ts´êng	duan	tuan	hei	hei
cha	chá	dui	tui	hen	hên
chai	chái	dun	tuo	heng	hêng
chan	chán	duo	to	hong	hung
chang	cháng	e	ê	hou	hou
chao	cháo	ê	eh	hu	hu
che	ch´ê	ei	ei	hua	hua
chen	ch´ên	en	ên	huai	huai
cheng	ch´êng	eng	êng	huan	huan
chi	ch´ih	er	êrh	huang	huang
chong	ch´ung	fa	fa	hui	hui
chou	ch´ou	fan	fan	hun	hun
chu	ch´u	fang	fang	huo	huo
chua	ch´ua	fei	fei	ji	chi
chuai	ch´uai	fen	fên	jia	chia
chuan	ch´uan	feng	fêng	jian	chien

漢語拚音	韋氏拚音	漢語拚音	韋氏拚音	漢語拚音	韋氏拚音
jiang	chiang	lun	lun	pei	péi
jiao	chiao	luo	luo	pen	p´ên
jie	chieh	ma	ma	peng	p´êng
jin	chin	mai	mai	pi	pí
jing	ching	man	man	pian	píen
jiong	chiung	mang	mang	piao	píao
jiu	chiu	mao	mao	pie	píeh
ju	chü	me	me	pin	pín
juan	chüan chüeh,	mei	mei	ping	píng
jue	chüo	men	mên	po	pó
jun	chün	meng	mêng	pou	póu
kai	kái	mian	mian	qi	chí
kan	kán	miao	miao	qia	chía
kang	káng	mie	mieh	qian	chíen
kao	káo	min	min	qiang	chíang
ke	k´ê, kó	ming	ming	qiao	chíao
ken	k´ên	miu	miu	qie	chíeh
keng	k´êng	mo	mo	qin	chín
kong	kúng	mou	mou	qing	chíng
kou	kóu	mu	mu	qiong	qiong
kua	kúa	na	na	qiu	chíu
kuai	kúai	nai	nai	qu	ch´ü
kuan	kúan	nan	nan	quan	ch´üan
kuang	kúang	nang	nang	que	ch´üeh
kui	kúi	nao	nao	qun	ch´üo
kun	kún	ne	nê	ran	ch´ün
kuo	kúo	nei	nei	rang	jan
la	la	nen	nên	re	jang
lan	lan	nian	nien	ren	jê
lang	lang	niang	niang	reng	jên
lao	lao	niao	niao	ri	jêng
le	lê,lo	nie	nieh	rong	jih
lei	lei	nin	nin	rou	jung
leng	lêng	ning	ning	ru	jou
li	li	niu	niu	ruan	ju
lia	lia	nong	nung	rui	juan
lian	lien	nou	nou	run	jui
liang	liang	nu	nu	ruo	Jun, jo
liao	liao	nü	nü	sa	sa
lie	lieh	nuan	nuan	sai	sai
lin	lin	nüe	nüeh, nüo, nio	san	san
ling	ling	nuo	no	sang	sang
liu	liu	o	o	sao	sao
long	lung	ou	ou	se	sê
lou	lou	pa	pá	sen	sên
lu	lu	pai	pái	seng	sêng
lü	lü	pan	pán	sha	sha
luan	luan	pang	páng	shai	shai
lüe	lüeh, lü	pao	páo	shan	shan
	lio			shang	shang
				shao	shao

 

漢語拚音	韋氏拚音	漢語拚音	韋氏拚音	漢語拚音	韋氏拚音
she	shê	tun	t´un	yun	yün
shei	shei	tuo	t´o	za	tsa
shen	shên	wa	wa	zai	tsai
sheng	shêng	wai	wai	zan	tsan
shi	shih	wan	wan	zan	tsang
shou	shou	wang	wang	ze	tsê
shu	shu	wei	wei	zei	tsei
shua	shua	wen	wên	zen	tsên
shuai	shuai	weng	wêng	zeng	tsêng
shuan	shuan	wo	wo	zha	cha
shui	shui	xi	hsi	zhan	chan
shun	shun	xia	hsia	zhang	chang
shuo	sho	xian	hsien	zhao	chao
si	sü,szü, ssü	xiang	hsiang	zhe	chê
song	sung	xiao	hsiao	zhei	chei
sou	sou	xie	hsieh	zhen	chên
su	su	xin	hsin	zheng	chêng
suan	suan	xing	hsing	zhi	chih
sui	sui	xiong	hsiung	zhong	chung
sun	sun	xiu	hsiu	zhou	chou
suo	so	xu	hsü	zhu	chu
ta	t´a	xuan	hsüan	zhua	chua
tai	t´ai	xue	hsüeh,hsüo	zhuai	chuai
tan	t´an	xun	hsün	zhuan	chuan
tang	t´ang	ya	ya	zhuang	chuang
tao	t´ao	yan	yen	zhui	chui
te	t´ê	yang	yang	zhun	chun
teng	t´êng	yao	yao	zhuo	cho
ti	t´i	ye	yeh	zi	tzu(tsu)
tian	t´ien	yi	yi	zong	tsung
tiao	t´iao	yin	yin	zou	tsou
tie	t´ieh	ying	ying	zu	tsu
ting	t´ing	yo	yo	zuan	tsuan
tong	t´ung	yong	yung	zui	tsui
tou	t´ou	you	yu	zun	tsun
tu	t´u	yu	yü	zuo	tso
tuan	t´uan	yuan	yüen
tui	t´ui	yue	yüeh