下午和傳人兄說起一部意大利老片子的“史詩”感。其實史詩一詞也是外來,源自希臘語,荷馬那兩首長詩就是。“史詩”一詞進入各種現代西語是通過拉丁語(epicus),維吉爾的《埃涅阿斯紀》也是公認的史詩。
當然史詩並不限於“詩”,甚至也不一定限於文學作品。比如比維吉爾稍晚的 Suetonus 的“史記” ---《十二帝王傳》--- 裏,6個皇帝(包括1一個準皇帝)被刺,1個可能被刺,2個自殺,隻有3個壽終正寢;還有貫穿始終、無處不在的權力、陰謀、暴力、 色情、凶兆、流血、死亡……,等等,也不乏史詩味道。
有皇帝就有“鴻忠”。據《十二帝王傳》記載,尼祿皇帝手下有一個叫 phaon 的自由民 (被解放的奴隸,據說是尼祿的賬房先生),把他的一所豪宅獻給尼祿。尼祿騎馬上路,隻帶了四個貼身跟班隨行。
(et offerente Phaonte liberto suburbanum suum inter Salariam et Nomentanam viam circa quartum miliarum, ut erat nudo pede atque tunicatus, paenulam obsoleti coloris superinduit adopertoque capite et ante faciem optento sudario equum inscendit, quattuor solis comitantibus, inter quos et Sporus erat. (De vita Caesarum libri VIII, Vita Neronis))
Suetonus 特別指出四個跟班中有一個叫 Sporus 的人。這個 Sporus 和皇帝關係非常不一般。一個明顯的例子,就是尼祿自殺之前,特地指定由 Sporus,而不是皇後 Messalina,來唱挽歌和哭喪。
(Ac modo Sporum hortabatur, ut lamentari ac plangere inciperet (Ibid.))
Sporus 挽歌頌聖是否也唱出史詩感,隻有他自己知道。但是顯而易見,在皇帝眼裏,他比皇後還要絕對忠誠。
Sporus 到底何許人也?Suetonus 如是說:
“Puerum Sporum exsectis testibus etiam in muliebrem naturam transfigurare conatus” (Ibid.)
換言之,Sporus 是一位太監人士。
所以魯迅兩千年後的太監國粹論,並沒多少原創元素。我當年說索爾仁尼琴得罪太監,更是了無新意。當然,如果有人“心理某個角落起了波瀾(龍叔今日金句)”,主動對號入座,也是 nothing new under the Sun。
史詩不限於詩,詩當然也不一定就是史詩(兩者既不是充分也不是必要關係)。和 Suetonus 差不多同時代的 Martialis 的詩就不能算。比如上次說起過的他一首短詩:
Nostris versibus esse te poetam,
Fidentine, putas cupisque credi?
Sic dentata sibi videtur Aegle
Emptis ossibus Indicoque cornu;
Sic quae nigrior est cadente moro,
Cerussata sibi placet Lycoris.
Hac et tu ratione qua poeta es,
Calvus cum fueris, eris comatus.
(Martialis, I, LXXIII)
這首詩是 Martialis 寫給一個叫 Fidentinus 的同時代寫手的。 原因是 Fidenius 偷來前者辛辛苦苦寫出的詩(不是羅馬導遊書),當自己的大作騙人。
(網上有現成英譯:Is it by borrowing my verses, Fidentinus, that you think yourself a poet, and would have it believed ? So Aegle imagines she has teeth when she has purchased bone and ivory ; so she who is blacker than a falling mulberry, Lycoris, fancies herself when plastered with white lead. On this principle that makes you too a poet you will be well thatched when you are bald. (Trans Walter C.A. Ker))
Martialis 還有一首,也是寫給 Fidentinus 寫手的。隻有兩行,最短,也最“毒辣”:
Quem recitas meus est, O Fidentine, libellus.
Sed male cum recitas, incipit esse tuus.
(The little book you are reciting, O Fidentinus, is mine.
But when you recite it badly, it begins to be yours.)
小偷小摸的營生,當然也難算史詩級。